موضوعات روان فن آوری (PsychoTech)، اختلالات و متخصصان روانی

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «PsychoTech» ثبت شده است

معماری مغز کودک

دریافت فایل صوتی از اینجا


معماری مغز

دانشمندان معتقدند سالهای ابتدایی زندگی، معماری مغز ما را می سازد. این بدان معناست که مغز ابتدا متولد می شود و سپس بر اساس تجربیاتمان ساخته می شود. همانند خانه که به زیربنای محکم نیاز دارد، مغز نیز به پایه ای نیاز دارد که بر روی آن توسعه یابد و این تعامل میان کودک و مراقب اوست که معماری مغز کودک و در واقع آینده او را می سازد.

اما چگونه یک زیربنای مستحکم برای مغز کودک در حال رشد ساخته می شود؟

یک شیوه موثر روشی است که متخصصان مغز آن را تعامل رفت و برگشتی (Serve & Return) می نامند. یک مسابقه تنیس را بین کودک و مراقب تصور کنید که به جای آنکه توپ از روی تور بگذرد، یک نوع ارتباط دوسویه وجود دارد: از ارتباط چشمی گرفته تا لمس کردن و از خواندن گرفته تا بازیهای ساده ای چون دالی موشه (Peek a boo). تکرار رفت و برگشتی یک عمل ارتباطی ساده و ثابت، یک آجر در زیربنای مغز می گذارد.

راه دیگر که به مغز کودک در حال رشد شکل می دهد، استرس است. نوع خوب استرس مانند ملاقات افراد جدید و مطالعه برای امتحان، به رشد مغز کمک می کنند. زیرا کودک را در چیره شدن بر چالشها یاری می رساند.

استرس خوب

نوع دیگر استرس، استرس سمی (Toxic Stress) نام دارد و برای رشد مغز مضر است. اگر کودک با اعتیاد والدین، غفلت و سوء رفتار روبرو شود و مراقب دیگری به عنوان پشتیبان نداشته باشد، ممکن است زیرساخت رشدی مغز او آسیب ببیند و سلامت او تهدید شود. این امکان که زیربنای آسیب دیده بازسازی شود، وجود دارد ولی راه آسانتر، موثرتر و حتی ارزانتر، درست بنا کردن آن است.

یک راه دیگر برای ایجاد زیربنای مستحکم، آموختن مهارتهای اجتماعی و عاطفی پایه است. یک گروه مهم از مهارتها که دانشمندان آنرا کارکردهای اجرایی و خودتنظیمی می نامند، می توانند مانند کنترل ترافیک هوایی آموخته شوند. فرض کنید مغز کودک یک برج مراقبت در یک فرودگاه شلوغ است که باید به همه هواپیماهایی که فرود می آیند، بلند می شوند و همه سیستمهای پشتیبانی بطور همزمان توجه کند تا از تصادف جلوگیری کند. در واقع این فرآیند کنترل، یادگیری کودک است که باید فعالیتهای برنامه ریزی و بخاطرسپاری و تبعیت از قوانین همزمان صورت گیرند. مانند بزرگسالان، کودک به آنچه در اطرافش اتفاق می افتد، عکس العمل نشان می دهد و در همان حال با نگرانیها، وسوسه ها و اجبارها دست و پنجه نرم می کند. برج مراقبت کمک می کند کودک اطلاعات را تنظیم و دنبال کند، فعالیتها را اولویت بندی کند و بالاتر از همه راهی بیابد تا استرس را مدیریت کند و از برخورد روانی جلوگیری کند. داشتن این توانایی برای سلامت روانی امری لازم است.

برج مراقبت یادگیری

توانایی مدیریت و اولویت بندی باعث می شود کودک بر استرس سمی چیره شود و معماری مغز او مستحکم گردد. کسب این قابلیت به تنهایی برای کودک ناممکن است و این وظیفه ماست که مطمئن شویم کودکان تجربیات پرورشی لازم را دریافت می کنند. ما برای ساختن آینده بهتر نیاز داریم مغزهای بهتری بسازیم.


مغز سالم

منبع: +

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
پیمان عنبری

تکامل مغز؛ قسمت دوم: مغز بزرگ ما

دانلود نسخه صوتی از اینجا

بی شک مغز انسان پیچیده ترین ساختار در تمام کره زمین است و در عین حال انسان صاحب بزرگترین مغز نسبت به اندازه کل بدن می باشد. اما سوال اینجاست که این مغز بزرگ و پیچیده به چه کار می آید؟

همانطور که می دانید در طی تکامل انسان، مغز او حدودا 3 برابر شده است و این افزایش حجم و پیچیدگی، عمدتاً در زمانهایی اتفاق افتاده است که انسانهای اولیه با چالشهای محیطی جدید و موقعیتهای ناآشنا روبرو شده اند. اجازه دهید 3 دوره تکاملی را بررسی کنیم:

1)  از 6 تا 2 میلیون سال پیش: در این دوره انسانهای اولیه شروع به راه رفتن و ایجاد ابزارهای ساده کردند و افزایش اندازه مغز آهسته بود.

2)  از 2 میلیون تا 800 هزار سال پیش: در این دوره انسانهای نخستین در قاره های مختلف گسترش یافته و با محیطهای جدیدی مواجه شدند و همین موضوع باعث افزایش سرعت رشد اندازه مغز گردید.

3)  از 800 هزار سال پیش به این سو: در این دوره نوسان تغییرات آب و هوایی زیاد شد و همین موضوع باعث گردید که مغز انسان پیچیده تر و بزرگتر شود و این مغز پیچیده تر و بزرگتر، انسان را قادر ساخت که با دیگران و محیط اطراف خود به روشهای جدید و متفاوت تعامل کند و کمک کرد که اجداد ما در این دوره زنده بمانند.

نمودار زیر این مطلب را به خوبی نشان می دهد:

 اندازه مغز در تاریخ

توجه کنید که بین 800 هزار تا 200 هزار سال پیش نوسانات آب و هوایی زمین، بسیار شدید بوده است و در همین دوره نیز افزایش اندازه مغز سرعت قابل ملاحظه ای یافته است.

این نمودار از بررسی و اندازه گیری اندوکست 160 انسان نخستین ایجاد شده است. از آنجا که مغز قابلیت فسیل شدن (Fossilize) ندارد، پس از مدتی خراب شده و حفره ای در داخل جمجمه بجای می ماند. گاهی رسوبات حفره را پر می کنند و یک اندوکست طبیعی ایجاد می شود. دانشمندان برای بررسی اندوکست آنرا از جمجمه خارج می کنند یا از سی تی اسکن استفاده می کنند.

شکل زیر تکامل اندوکست انسان را نشان می دهد:

اندوکست مغز انسان

برای بررسی تکامل مغز انسان روش دیگر مقایسه آن با مغز شامپازه به عنوان نزدیکترین خویشاوند انسان است. در ابتدا مغز انسانهای نخستین هم اندازه مغز شامپانزه بود. اما در طول زمان این 2 گونه دو طریق مختلف تکاملی را پیمودند و باعث شدند که حداقل 3 تفاوت عمده در مغز انسان و شامپانزه پدید آید:

نخست اینکه مغز شامپانزه ها پیش از تولد به سرعت رشد می کند ولی پس از تولد نرخ افزایش آن به سرعت کاهش می یابد. در حالیکه این نرخ افزایش در انسان تا یکسالگی نیز ادامه می یابد و این نشان از توان یادگیری و تطبیق با محیط در انسان دارد.

رشد مغز شامپانزه

رشد مغز انسان

دوم اینکه قشر گیجگاهی شامپانزه ها ماده سفید کمتری دارد که نشانگر نورونهای ارتباطی کمتر و در نتیجه توان پردازش پایینتر است.

سوم اینکه میانگین وزن مغز شامپانزه بالغ حدود 384 گرم است در حالیکه این عدد برای انسان بالغ حدود 1352 گرم یعنی بیش از 3.5 برابر شامپانزه است.

اما این مغز بزرگ در کنار مزایایی چون:

-      ذخیره و پردازش چندین دهه اطلاعات

-      جمع آوری، پردازش و برونداد داده ها در کسری از ثانیه

-      قابلیت ایجاد تصاویر و ایده های انتزاعی

-      و ...

هزینه هایی نیز دارد:

-      نخست اینکه مغز بزرگ انرژی زیادی استفاده می کند. در حالی که مغز انسان تنها 2% از وزن بدن را شامل می شود. ولی 20% از مصرف اکسیژن و 20% از گردش خون را به خود اختصاص می دهد.

مصرف انرژی مغز

-    از سوی دیگر مغز بزرگ به معنای سر بزرگ است که احتمال آسیب بیشتر، تعادل کمتر و زایمان دشوارتر و دردناکتر را به دنبال دارد.

منبع: +

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
پیمان عنبری

رشد روانی کودک

چند روز پیش یکی از دوستانم درباره زمان افزایش دلبستگی کودک و دوره آغاز اضطراب جدایی (Separation (Anxiety از من پرسش کرد. همانطور که می دانید که اضطراب جدایی در کودک با شناخت هویت خود به عنوان یک موجود مستقل از مادر و وجود افراد دیگر در دنیا از حدود ۷ ماهگی شروع شده و در صورتی که رشد کودک به صورت بهنجار طی شود از ۱۸ ماهگی فروکش می کند. آنچه در این دوره اهمیت دارد، رابطه پاسخگوی مادر با فرزند است.همچنین در این دوره توصیه می شود که تنها یک نفر مراقبت از کودک را برعهده گیرد و طبیعتاْ بهترین گزینه مادر است. در صورتی که کودک در این بازه دنیا را به عنوان جایگاهی امن بشناسد، در سراسر عمر این عقیده را با خود خواهد داشت. در غیر این صورت ممکن است برداشت ناامنی دنیا، در آینده به صورتهای مختلف و به شکل مشکلات ظاهرا متفاوت بروز کند. به عنوان مثال اضطراب جدایی به هنگام مدرسه رفتن یا کم شدن ریسک انجام کارهای تجاری در بزرگسالی و ...

به هر حال پرسش این دوست که مشابه بسیاری از سوالات دیگر درباره زمان طبیعی رشد روانی کودک بود مرا به فکر انداخت تا به دنبال یک چارت تصویری جستجو کنم. سایتهای مرجع مانند سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اتحادیه اروپا و .. انبوهی از مستندات و استانداردهای مفصل داشتند که مدنظرم نبود. از سوی دیگر هیچ محتوای فارسی مناسبی هم پیدا نکردم. بنابراین و با توجه به قراری که با خودم گذاشته ام که هر وقت به دنبال مطلبی گشتم و در زبان فارسی محتوای مناسبی پیدا نکردم، حتی الامکان آنرا ایجاد کنم، تصمیم گرفتم یک چارت خلاصه بسازم که حاصلش این شد:

رشد روانی کودک

با توجه به رسالتی که گفته شد، می توانید این چارت را برای دوستانتان هم بفرستید یا در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید.

چنانچه به فایل با فرمت پی دی اف نیاز دارید از اینجا بگیرید.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
پیمان عنبری